بنا به روایات و دستورات دینی از زمان انعقاد نطفه فرزندان، والدین نسبت به آن ها وظایفی را دارند به نحوی که همت بناری می نویسد: بعد از انعقاد نطفه، مراقبت های ایام بارداری بسیار مهم و ضروری است. توجه به وضعیت روانی همسر، گستراندن بستر آرامش در منزل و خارج آن و نیز تغذیه مناسب و سالم از ضرورت های این دوره است. علاوه بر غذای سالم و مقوی، استفاده از برخی میوه ها و خوراکی های می تواند در آینده کودک و شخصیت و صفاتش مؤثر باشد، بدین جهت، معصومان (ع) به بهره گیری از برخی خوردنی ها در ایام بارداری توصیه کرده اند. محمد بن سنان از امام رضا (ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «همسران باردارتان را کُندر دهید؛ اگر حمل آن ها پسر باشد، پاکیزه قلب و دانشمند و شجاع خواهد شد و اگر دختر باشد، خوش اخلاق و زیبا می شود و نزد شوهرش منزلت می یابد.» (وسائل الشیعه، ج15: 136)
علاوه بر این وظایف و تکالیف دیگری برای والدین پس از تولد فرزندانشان از سوی امام رضا (ع) نقل شده است چنانچه حسن اردشیری لاجیمی آن ها را این گونه بیان می دارد.

گفتن اذان و اقامه در گوش کودک
از سنت های مهم و ارزشمند در ابتدای تولد، گفتن اذان و اقامه در گوش کودک است که امام رضا (ع) فرموده است: «إذا وُلِدَ مَولُودٌ فَأذِّن فِی أذُنِهِ الأیمَنِ و أقِم فی أذُنِهِ الأیسَر؛ هرگاه فرزندی به دنیا آمد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او، اقامه بخوان.» (بحارالانوار، ج101: 116)
از این رو روایات اسلامی، فلسفه این عمل را در ابتدای تولد کودک، پناهی در برابر القائات و لغزش های شیطانی ذکر کرده اند.

ختنه، عقیقه، تراشیدن مو، و...
در اسلام برای نوزاد، سنت های گوناگونی همچون: ختنه، عقیقه، تراشیدن موهای سر، بهداشت، خواب و استراحت کودک و... توصیه شده است. از امام رضا (ع) در این باره به شرح ذیل روایاتی صادر شده است. آن حضرت (ع) درباره ختنه فرموده است: «قال رسول الله (ص) اختِنُوا أولادَکُم یَومَ السَّابِعِ فَإِنَّهُ أطهَرُ و أسرَعُ لِنَباتِ اللَّحمِ؛ حضرت رسول (ص) فرموده است: فرزندان خود را روز هفتم تولد ختنه کنید؛ زیرا این پاک تر است و موجب می شود زودتر گوشت بروید.» (عیون اخبارالرضا، ج2: 28)
همچنین درباره عقیقه و تراشیدن موی سر، حضرت امام رضا (ع) به مأمون در نامه ای می نویسد: «و العَقیقةُ عَنِ المَولُودِ الذَّکَرِ و الأنثَی واجِبَةٌ و کذلِکَ تَسمِیَتُهُ وَ حلقُ رأسِهِ یَومَ السّابِعِ یُتَصَدَّقُ بِوَزنِ شَعرِهِ ذَهَباً أو فِضَّةً؛ عقیقه برای مولود پسر و دختر واجب است. همچنین نامگذاری فرزند واجب است و تراشیدن سرش در روز هفتم ولادت، و به وزن موی او صدقه داده شود، طلا یا نقره.»
البته در کتب فقهی مراجع محترم از این امور به عنوان امور واجب نام نبرده اند و امر در روایت را دال بر وجوب نگرفته اند.
آن حضرت (ع) درباره بهداشت کودک نیز فرموده است: «قال النبیّ (ص) اغسِلُوا صِبیَانَکُم مِن الغَمَرِ فإنَّ الشَّیطانَ یَشَمَّ الغَمَر، فَیَفزَعُ الصَّبِیَّ فِی رُقادِهِ و یُتأذَّی به الکاتِبانِ؛ حضرت رسول (ص) فرمود: کودکان خود را از آلودگی ناشی از چربی بشویید و پاکیزه کنید؛ زیرا شیطان، بوی چربی را استشمام می کند و در خواب، کودک را به وحشت می اندازد و فرشتگان موکل او، آزار می بینند.» (همان: 69)

تغذیه از شیر مادر
معمولاً تا زمانی که کودک، استعدادِ هضم غذاهای متنوع را پیدا نکرده است، بهترین غذای کودک، شیر مادر است؛ هر چند امروزه، به این امر، کم تر توجه می شود؛ ولی اولیای دین، به ویژه پیامبر اکرم (ص) درباره جایگاه شیر مادر توجهی خاص داشته اند. امام رضا (ع) در این باره می فرماید: «قال رسول الله (ص) لیس لِلصَّبِیِّ لَبَنٌ خَیرٌ مِن لَبَنِ أمِّهِ؛ حضرت رسول (ص) فرموده است: برای کودک، شیری بهتر از شیر مادرش نیست.» (مسندالامام الرضا، ج2: 278)

انتخاب نام نیک
یکی از حقوق مُسَلّم کودک بر والدین، انتخاب نام نیک و شایسته برای اوست. اهمیت این موضوع به قدری است که در متون اسلامی، فصل جداگانه ای به نام «باب الاسماء والکنی؛ باب اسم ها و کنیه ها» و «باب نامگذاری» وجود دارد. در واقع پدر و مادر باید قبل از تولد برای فرزند خود نام زیبایی انتخاب کنند که در طول زندگی، سبب عقده و شرمندگی نشود؛ بلکه از مظاهر تجلی شخصیت وی باشد. امام رضا (ع) فرموده اند: «سَمِّهِ بِاَحسنِ الأسماءِ و کَنِّه بأحسَنِ الکُنَی؛ فرزند خود را به بهترین اسم و کنیه نامگذاری کن.» (مستدرک، ج2: 618) امام رضا (ع) همچنین درباره اهمیت نامگذاری فرزندان به نام های نیکو می فرماید: «لا یدخُلُ الفقرُِ بَیتاً فِیهِ اسمُ محمَّدٍ أو أحمَدَ أو علیٍّ أوِ الحسنِ أوِ الحُسینِ أو جعفَرٍ أو طالبٍ أو عَبداللهِ أو فاطمةَ مِن النِّساءِ؛ در خانه ای که کسی به نام محمد یا احمد یا علی یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله و از زنان به نام فاطمه وجود داشته باشد، فقر و تنگدستی راه نخواهد یافت» (بحارالانوار، ج101: 131)، و یا در اهمیت نام «محمد» فرموده است: «البیتُ الّذی فیه محمّدُ یُصبِحُ أهلُهُ بخَیرٍ و یُمسُونَ بخَیر؛ خانه ای که در آن محمد باشد، اهل آن خانه بامداد و شامگاهشان با خیر و برکت، توأم خواهد بود.» (وسائل الشیعه، ج15: 127)

گشودن دهان بچه با آب فرات یا عسل
یکی دیگر از سنت های مستحبی که امام رضا (ع) به آن توجه نموده، این است که دهان فرزند را پس از تولد، با آب فرات و یا عسل بگشایند. آن امام همام (ع) در این رابطه فرموده اند: «و حَنِّکهُ بماءِ الفراتِ اِن قَدَرتَ علیهِ اَو بِالعَسَلِ سَاعَةً یُولَدُ؛ اگر توانستی دهان بچه را با آب فرات یا با عسل بگشا، در ساعتی که به دنیا آمده است.» این دستور، دقت دین مبین اسلام را می رساند که برای لحظه، لحظه زندگی برنامه دارد؛ حتی برای چگونگی بازگشایی دهان کودک. (مستدرک الوسایل، ج2: 620)

صدقه برای سلامتی فرزندان
صدقه از ماده «صدق» و به معنای راستی کامل است و در اصطلاح شرع، صدقه بر مالی اطلاق می شود که با قصد قربت، به مصرف اصلاح امور مردم و رفع نیازمندی های فردی و اجتماعی برسد، و همچنین بر هر عملی که از طریق خدمت و احسان به نوع انجام گیرد، «صدقه» گفته می شود.
حضرت رضا (ع) در اهمیت دادن صدقه برای سلامتی فرزندان، روایت ذیل را با مضمون داستانی بیان کرده که ذکر آن، خالی از لطف نیست:
چند سالی در بنی اسرائیل خشک سالی شدیدی پدید آمد. زنی لقمه نانی داشت، آن را در دهانش قرار داد که بخورد، سائلی صدا زد ای کنیز خدا! گرسنه ام. زن [با خود] گفت: در این زمان صدقه می دهم پس لقمه را از دهانش خارج کرد و به فقیر داد. این زن بچه کوچکی داشت که در حال جمع آوری هیزم از صحرا بود که گرگی آمد و او را بُرد. در این هنگام مادر صدایش را شنید و دنبال گرگ دوید. پس خداوند متعال جبرئیل را فرستاد و غلام را از دهان گرگ خارج کرد و به مادرش برگرداند. پس جبرئیل به او گفت: ای کنیز خدا! آیا به این لقمه به جای آن لقمه راضی شدی؟» (ثواب الاعمال: 167)

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: